Unit Dose คืออะไร? ระบบจ่ายยาที่เภสัชกรยุคใหม่ต้องรู้

Unit Dose คืออะไร? ระบบจ่ายยาที่เภสัชกรยุคใหม่ต้องรู้

ระบบ Unit Dose(หนึ่งหน่วยใช้) คือ ระบบการจัดและจ่ายยา ที่จะเพิ่มความปลอดภัยของผู้ป่วย การนำระบบนี้มาใช้ยังส่งผลดีอย่างมากต่อประสิทธิภาพด้านทรัพยากรทางเศรษฐกิจและโลจิสติกส์  รวมถึงการประหยัดเวลาในการดูแลผู้ป่วย การปรับปรุงความปลอดภัยจากการลดเหตุการณ์ไม่พึงประสงค์นำไปสู่การประหยัดทางเศรษฐกิจทางอ้อม 

Unit Dose คืออะไร? นิยาม หลักการ และองค์ประกอบ ระบบ Unit Dose (UD) หมายถึง ระบบการจ่ายยาที่ยาแต่ละขนาดถูกบรรจุแยกเป็นหน่วยเดี่ยวๆ ในภาชนะที่ปิดผนึกอย่างปลอดภัย และพร้อมสำหรับการบริหารยาแก่ผู้ป่วยแต่ละรายซึ่งแตกต่างจากการจ่ายยาแบบเดิมที่มักจะจ่ายยาในปริมาณมากหรือเป็นขวด การบรรจุแบบ Unit Dose ช่วยให้มั่นใจได้ถึงการให้ยาในปริมาณที่แม่นยำและรักษาคุณภาพของยา ยาที่จัดเตรียมอยู่ในรูปแบบที่พร้อมสำหรับการบริหารแก่ผู้ป่วยโดยตรง (Ready-to-administer Form) โดยไม่จำเป็นต้องมีการเตรียมเพิ่มเติมที่หอผู้ป่วย ซึ่งช่วยลดขั้นตอนและโอกาสเกิดความผิดพลาด  นอกจากนี้ ปริมาณยาที่จะจ่ายไปยังหอผู้ป่วยแต่ละครั้งจะถูกจำกัดจำนวนให้เพียงพอสำหรับการใช้ไม่เกิน 24 ชั่วโมงเท่านั้น ซึ่งช่วยลดการจัดเก็บยาที่หอผู้ป่วย ลดการสูญหาย และลดการสิ้นเปลืองยา 

องค์ประกอบสำคัญของระบบ Unit Dose ประกอบด้วย

  • การบรรจุยาแบบหนึ่งหน่วย (Unit Dose Packaging) ยาจะถูกบรรจุแยกกันเป็นรายเม็ดหรือรายโดส อาจอยู่ในรูปแบบซอง ถุง หรือกล่องขนาดเล็ก การบรรจุนี้ช่วยรักษาความสมบูรณ์ของยาและลดการปนเปื้อนจากการสัมผัส 

  • ระบบอัตโนมัติและเทคโนโลยี (Automation and Technology Integration)  ระบบ Unit Dose สมัยใหม่มักใช้เครื่องจัดและจ่ายยาอัตโนมัติ (Automatic Tablet Dispensing and Packaging System) และเครื่องตรวจสอบซองยาอัตโนมัติ (Automatic Medication Inspection System) เครื่องเหล่านี้สามารถบรรจุยาได้หลากหลายรูปแบบ เช่น ยาเม็ด แคปซูล ยาเหน็บ แอมพูล แผ่นแปะผิวหนัง หรือไซรินจ์ที่บรรจุไว้ล่วงหน้า เครื่องบรรจุยาสามารถทำงานได้รวดเร็ว (เช่น ไม่น้อยกว่า 50 ซองต่อนาที) และมีระบบป้องกันข้อผิดพลาด เช่น การตรวจสอบตำแหน่งกล่องยา และการป้องกันการเติมยาผิดพลาดด้วยบาร์โค้ด/QR code 

  • บาร์โค้ด (Barcode) และ RFID (Radio Frequency Identification) มีการใช้เทคโนโลยีบาร์โค้ดและ RFID ในทุกผลิตภัณฑ์เพื่อระบุตัวตน ติดตาม และตรวจสอบยาตั้งแต่การจัดเตรียมจนถึงการบริหารยาที่ข้างเตียงผู้ป่วย ซองยาจะมีการพิมพ์ข้อมูลสำคัญอย่างชัดเจน เช่น ชื่อผู้ป่วย, H/N, ชื่อยา, มื้อยา, บาร์โค้ด/QR code 

ประโยชน์และข้อดีของระบบ Unit Doseมิติความปลอดภัยและประสิทธิภาพ

ระบบ Unit Dose นำมาซึ่งประโยชน์มากมายที่ส่งผลต่อความปลอดภัยของผู้ป่วยและประสิทธิภาพการดำเนินงานของสถานพยาบาล

1. ยกระดับความปลอดภัยของผู้ป่วยและลดความคลาดเคลื่อนทางยา ระบบ Unit Dose ลดความคลาดเคลื่อนในการให้ยาในโรงพยาบาล พบว่าระบบนี้สามารถลดความคลาดเคลื่อนทางยา (Medication Errors) และลดความคลาดเคลื่อนทางขั้นตอน (Procedural Errors) ซึ่งเป็นผลลัพธ์ที่สำคัญต่อความปลอดภัยของผู้ป่วย 

2. เพิ่มประสิทธิภาพการทำงานของบุคลากรทางการแพทย์ (เภสัชกรและพยาบาล) สำหรับพยาบาล ระบบ Unit Dose ช่วยลดภาระงานในการจัดเก็บ, คัดแยก, และจ่ายยาด้วยตนเองอย่างมาก ทำให้พยาบาลมีเวลามากขึ้นในการดูแลผู้ป่วยโดยตรง 

3. การควบคุมและตรวจสอบยาที่เข้มงวดขึ้น ระบบ Unit Dose ช่วยให้การควบคุมยาและการติดตามการใช้ยาดีขึ้นอย่างมาก ลดการลักขโมยและยาเหลือทิ้ง 4 นอกจากนี้ยังช่วยให้ระบบการเรียกเก็บเงินค่ายาแม่นยำขึ้น เนื่องจากผู้ป่วยจะถูกเรียกเก็บเงินเฉพาะยาที่ใช้จริงเท่านั้น 3

4. ความคุ้มค่าทางเศรษฐศาสตร์และการลดการสูญเสียยา ระบบนี้ช่วยลดค่าใช้จ่ายยาคืนและลดการสูญเสียยาจากยาหมดอายุหรือการจัดเก็บที่ไม่ดี ซึ่งส่งผลดีต่อการบริหารจัดการงบประมาณของโรงพยาบาล ระบบ Unit Dose เป็นมากกว่าแค่เทคโนโลยีการบรรจุยา แต่เป็นปรัชญาการดูแลผู้ป่วยที่มุ่งเน้นความปลอดภัยและประสิทธิภาพสูงสุด ซึ่งได้เปลี่ยนแปลงภูมิทัศน์ของการจ่ายยาในสถานพยาบาล  อย่างไรก็ตาม การนำมาใช้ก็มาพร้อมกับความท้าทายด้านต้นทุน การปรับเปลี่ยนกระบวนการทำงาน และข้อกังวลด้านสิ่งแวดล้อมที่ต้องได้รับการจัดการอย่างรอบคอบ

ตัวอย่างงาน

การก้าวเข้าสู่ยุคใหม่ของเภสัชกรรมด้วยความเข้าใจในระบบ Unit Dose และเทคโนโลยีที่เกี่ยวข้อง จะช่วยให้เภสัชกรสามารถยกระดับมาตรฐานการดูแลผู้ป่วยให้ปลอดภัย มีประสิทธิภาพ และยั่งยืนยิ่งขึ้นในอนาคต